Psalm 86
Romeinen 8:38-39
Johannes 1:14

Over genade – een van de reformatiepijlers van Luther (sola gratia).
Wat is het,
wat doet het,
hoe werkt het – werkt het?

Overweging


Genade.

Staat het bij ons ook bij het kerkelijk grofvuil?
Zoals in de cartoon?
Het is wel een ouderwets woord, denk ik.
Zo ouderwets, dat de Bijbel in gewone taal het woord helemaal weglaat.
De mensen van vandaag begrijpen het woord niet meer.
Zeggen ze…
Het is vervangen door ‘goedheid’.
Goeie genade…
– God is een Grote Goedzak geworden…

(…)

Luther zocht niet naar een goede God.
Dat God goed is, en rechtvaardig, dat is inherent aan God.
Luther zocht naar een genadige God  in de verhouding tussen God en mens.
De grote God en de kleine mens,|
de machtige God en de machteloze mens,
de rechtvaardige God en de zondige mens –
Luther brandde van verlangen een genadige God te ontmoeten in de relatie tussen mens en God.
Het was een verlangen, het was ook een worsteling.
Mooi verwoord door psalm 86.

Deze worsteling van Luther en in zijn kielzog mannen als Calvijn
behoort tot ons protestants erfgoed.
De grote God en de kleine mens,
de machtige God en de machteloze mens,
de rechtvaardige God en de zondige mens –
hoe in Godsnaam komen zij ooit tot elkaar?
Sola gratia – alleen door de genade.
Het is bij de gratie van de meermachtige partij – God-of-zo-
dat wij behouden blijven voor Gods aangezicht in leven en sterven.

De mondige, autonome mens van vandaag lijkt losgeweekt geraakt van dit mensbeeld van Luther.
Misschien is daar best veel mee gewonnen.
In het latere protestantisme is het meer Goede Vrijdag dan Paaszondag geweest,
om het zo maar eens te zeggen.
Heeft de nadruk op de zondige mens de grootheid van Gods genade weleens overvleugeld…
Dat heeft mensen in onze traditie beschadigd.
Dat we daar los van raken – dat is winst, denk ik.
Het helpt de mens minder gebukt doen gaan en meer rechtop doen lopen.
We hebben intrinsieke eigenwaarde veroverd op moralistisch hel-en-verdoemenisgepreek.
Mooi!

En nu?
Nu zijn we langzamerhand helemaal autonoom geworden – dat is het ideaalbeeld.
Mijn keuzes,
mijn geloof,
mijn leven,
mijn dood…

Misschien – ik opper het maar – zijn we zo onderweg ook iets kwijtgeraakt…
Het vermogen tot overgave…
Wij geven ons niet over – wij houden de regie-tot-de-laatste-snik-wat-zullen-we-nu-krijgen…
Zelfs onze eigen genadeklap houden we graag in handen…
Ik denk aan de recentelijke discussie over levensbeëindiging.
Maar wie beschikt eigenlijk over leven-en-dood?
En is jouw leven wel jouw leven?

Ik weet het niet – echt niet – ik geef mijn gedachten en vragen gewoon de ruimte.
En ben bang – denk – dat we  de Genadige God getransformeerd hebben
tot God-De-Grote-Goedzak.
Die wij – voor wie ‘m überhaupt nog nodig heeft – kunnen inzetten naar eigen goeddunken.
Wij de baas en de regie en God rest dan de goedheid…
Goedheid waar verder geen bloed uit vloeit…

Ik denk dat Bonhoeffer dat ‘goedkope genade’ noemt.
Dietrich Bonhoeffer was één van de leiders van de ‘Bekennende Kirche’,
een verzetsbeweging in Duitsland ten tijde van Hitler.
Hij heeft met de dood betaald.
Hij is bekend van de term ‘goedkope genade’.
Hij zegt – ik citeer:
“Goedkope genade betekent genade als te grabbel gegooide waar;
vergeving, troost, sacrament, alles te grabbel gegooid;
genade als onuitputtelijke voorraadkamer der kerk,
waaruit met lichtvaardige hand gedachteloos wordt uitgestort;
genade zonder prijs;
genade die niets kost. (…)
Goedkope genade is genade die wij voor ons zelf hebben
Goedkope genade (…) is genade zonder kruis”

‘Goedkope genade’ –  het trekt de angel uit God.
Maar een genadige God moet toch wel een angel hebben…?
Dat Hij steken kan – dodelijk voor mijn part –
dat Hij daartoe het recht kan hebben
én vooral ook de macht,
– al is het maar omdat wij Hem die macht toekennen
om onszelf daarmee te behoeden voor hubris (hoogmoed) –
dat is toch fantastisch vreeswekkend?
Om genadig te kunnen zijn, moet God ook de macht worden toegekend
dat niet te zijn.
Wij de regie en God de goedheid- dat werkt dan niet.
Een genadige God is mij dierbaar, merk ik…
Een God die zijn angel kán gebruiken,
er het recht toe heeft,
maar het niet doet…
Omdat zijn liefde altijd tóch groter is…?
Of omdat ons vertrouwen op zijn liefde zo groot is?
En Hij ons vertrouwen niet beschamen kan?

Ja, ik ben er zeker van dat
noch dood noch leven
noch engelen noch overheden
noch bestaande toestanden noch toekomstige
noch machten
noch hoogte noch diepte,
noch enig ander schepsel
bij machte zal zijn ons te scheiden
van de liefde van God
die is in Christus Jezus, onze Heer.

Geert Bogaard noemt zoiets:
Wij door God tegen God behoed.

Amen.